“હા! આપણે ટીબીનો અંત લાવી શકીએ છીએ.”

વિશ્વભરમાં 24 માર્ચને ટીબી દિવસ તરીકે મનાવવામાં આવે છે. વિશ્વ ટીબી દિવસનો હેતુ લોકોને ટીબી વિશે જાગૃત કરવાનો તેમજ તેને અટકાવવાનો છે. આ સાથે જ ફેફસાંના સ્વાસ્થ્યને અસર કરતા ગંભીર બેક્ટેરિયલ રોગ વિશે જાગૃતિ લાવવા માટે વિશ્વ ટીબી દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. આ દિવસ ક્ષય રોગના સામાજિક અને આર્થિક પરિણામોની સાથે વૈશ્વિક સ્તરે તેની આરોગ્ય અસરોને પ્રકાશિત કરે છે. વિશ્વ ટીબી દિવસ નિમિત્તે જાગૃતિ અભિયાન ચલાવવાની સાથે સાથે અનેક પ્રકારના કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવે છે. ટીબીની બીમારીનું પુરું નામ ટ્યુબરક્યુલોસિસ (tuberculosis) છે.

દુનિયામાં કેટલાય પ્રકારની ખતરનાક બીમારીઓમાં ટીબી કે ક્ષયરોગ જેવી બીમારી પણ સામેલ છે. ટીબીમાં દર્દીનું તરત મૃત્યુ નથી થતું. સામાન્ય રીતે ફેફસાંમાં થનારા સંક્રમણના લક્ષણ બહુ સામાન્ય અથવા છુપાયેલા હોય છે અને તેને નજરઅંદાજ કરવામાં આવે તો અડધાથી વધુ દર્દી બચી નથી શકતા. બેક્ટેરિયાથી થતું આ સંક્રમણ દુનિયાનું સૌથી જીવલેણ સંક્રમણ માનવામાં આવે છે. વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થા  દર વર્ષે 24 માર્ચે વિશ્વ ટીબી દિવસ મનાવે છે. આશ્ચર્યની વાત એ છે કે ક્ષય રોગ કે ટીબીનો ઇલાજ છે અન તેની રસી પણ છે, પરંતુ તો પણ તે દુનિયાનું સૌથી જીવલેણ સંક્રમણ છે. તેને ધ્યાનમાં રાખતાં આ દિવસ વધુ મહત્વનો થઈ જાય છે. 

આ દિવસે લોકોમાં આ ગંભીર બેક્ટેરિયલ ઇન્ફેકશન અંગે જાગૃતિ ફેલાવવામાં આવે છે. જેથી સંક્રમિતોની સમયસર સારવાર થઈ શકે. આ દિવસે સમગ્ર વિશ્વમાં ટીબીના કારણે થતી સામાજિક અને આર્થિક અસરો વિશે પણ જાગૃતિ કાર્યક્રમો ચલાવવામાં આવે છે.24 માર્ચ એ દિવસ હતો જ્યારે ડૉ. રોબર્ટ કોચે બર્લિનની ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ સાયન્સના કેટલાક વૈજ્ઞાનિકો સામે આ જાહેરાત કરીને સૌને ચોંકાવી દીધા હતા કે તેમણે ટીબીનો ઈલાજ શોધી કાઢ્યો છે. આ માહિતી આપતાં તેમણે ટીબી ફેલાવતા બેક્ટેરિયાની શોધની જાહેરાત કરી હતી. 1882ના આ દિવસની યાદમાં જ વિશ્વ ક્ષયરોગ દિવસ અથવા વર્લ્ડ ટીબી ડે મનાવવામાં આવે છે. 

તે સમયે ટીબી યુરોપ અમેરિકા સહિતના દેશોમાં એક ભયંકર રોગની જેમ ફેલાયો હતો, જ્યારે દર સાતમાંથી એક વ્યક્તિ આ રોગથી મૃત્યુ પામી રહી હતી.ડૉ. કોચની જાહેરાત પછી આ જીવલેણ રોગનું નિદાન, સારવાર અને રસી મળી શકી હતી. અસરગ્રસ્ત બાળકની ઉંમરના આધારે ટીબીના વિવિધ લક્ષણો દેખાઈ શકે છે. સક્રિય ટીબીના સૌથી સામાન્ય લક્ષણોમાં તાવ, અણધાર્યું વજનમાં ઘટાડો થવો, વૃદ્ધિ અટકી જવી, રાત્રે પરસેવો, ઉધરસ, ગ્રંથીઓમાં સોજો, ઠંડી લાગવી. કિશોરોમાં ટીબીના અન્ય લક્ષણોમાં ત્રણ અઠવાડિયાથી વધુ સમય સુધી રહેતી ઉધરસ, છાતીમાં દુખાવો, લોહીવાળા ગળફા, નબળાઈ અને થાક, , ભૂખ ન લાગવી, તાવ અને ઠંડી લાગવી અથવા રાત્રે પરસેવો આવવો વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. જ્યારે ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિ ખાંસી, છીંક, બોલે કે હસે ત્યારે ટીબીના બેક્ટેરિયા હવા દ્વારા ફેલાય છે. જો કે, ટીબી ત્યારે જ થાય છે જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ ચેપ લાગતા પહેલા જંતુઓના સંપર્કમાં આવે છે. તે અંગત વસ્તુઓ જેમ કે કપડાં, પથારી, પીવાના ચશ્મા, ખાવાના વાસણો, હાથ મિલાવવા, શૌચાલય વહેંચવા અથવા ટીબી ધરાવતી વ્યક્તિ દ્વારા સ્પર્શેલી અન્ય વસ્તુઓ દ્વારા ફેલાય છે. ટીબીના સંક્રમણને રોકવા માટે પર્યાપ્ત વેન્ટિલેશન એ સૌથી મહત્વપૂર્ણ માપ છે.